Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piotrkowie Trybunalskim

---

Historia

W Piotrkowie Trybunalskim pierwsze informacje dotyczące obecności księdza ewangelickiego datują się na rok 1793. W czasie swojej posługi, duchowny ten nie tylko pełnił funkcje religijne w mieście, ale także odwiedzał pobliskie miejscowości, takie jak Meszcze, Polichno, Grabica oraz Łaznów, które były zamieszkane przez protestanckich osadników z Niemiec. W tych koloniach wznoszono szkoły, które również spełniały funkcję domów modlitwy.

W 1795 roku parafia została wzbogacona o dawny kościół ojców pijarów, a równocześnie utworzono ewangelicki cmentarz, znajdujący się przy ulicy Cmentarnej 14. Niestety, etap ten nie trwał długo, gdyż proboszcz opuścił Piotrków w latach 1798-1799, co spowodowało brak stałego duchownego w mieście. W tym czasie zbór był obsługiwany przez kapłanów przyjeżdżających z Iłowa, Łasku i Brużycy, co doprowadziło do przekształcenia kościoła w magazyn. Później, w 1813 roku, świątynia ta stała się szpitalem wojskowym. Dzięki staraniom administracji oraz parafian, w 1817 roku kościół został zwrócony zborowi.

W 1824 roku do Piotrkowa przybyli członkowie Misji Barbikańskiej, którzy angażowali się w nawracanie Żydów. Misja otrzymała zgodę władz kościelnych na prowadzenie działalności religijnej w budynku piotrkowskiego kościoła. Dzięki temu dokonano remontu oraz przebudowy świątyni, a także zakupiono pełne wyposażenie.

21 października 1827 roku zainstalowano drugiego proboszcza, ks. Jana Jakuba Benni. W tym okresie parafia przeżyła ożywienie, przyciągając wiernych z Tomaszowa i Radomia. W 1830 roku od zakonu pijarów kupiono działkę pod przyszłe mieszkanie dla księdza, ale z powodu niedoboru funduszy plany te musiały zostać wstrzymane.

W 1833 roku ks. Benni przeszedł do Tomaszowa, a jego miejsce zajął ks. Karol Zander. Niestety, liczba wiernych w tej parafii malała z powodu powstawania nowych parafii w Zelowie i Kleszczowie. Ks. Zander pełnił swoją funkcję do 1838 roku, po czym przeniósł się do Aleksandrowa Łódzkiego, a jego następcą został ks. Jan Rother, który pracował w Piotrkowie do 1844 roku. Wysoka rotacja duchownych w tym czasie była spowodowana złą sytuacją finansową zboru, co skutkowało brakiem wypłat wynagrodzeń dla księży oraz wysokimi długami.

27 listopada 1844 nowym proboszczem został ks. Leopold Otto. Jego kazania przyciągnęły wielu nowych członków, co było przyczyną budowy domu parafialnego z mieszkaniem dla księdza, kantora oraz klasami dla dzieci. W 1847 roku zebrał fundusze na remont kościoła, ufundował także pierwszy dzwon, a kolejny został nabyty przez właściciela majątku Żeromin, Ernesta Krapacza. Dzwony umieszczono w nowo wybudowanej wieży kościelnej.

W dniu 11 sierpnia 1849 roku ks. Otto objął posadę duszpasterza w parafii warszawskiej. Po krótkim okresie zarządzania przez administratorów, 19 sierpnia 1851 piotrkowski zbór został przekazany ks. Ludwikowi Müllerowi, który również pełnił funkcję superintendenta kaliskiego w latach 1890-1905. W 1851 roku zorganizował szkołę elementarną w siedzibie parafii, która w 1883 roku przekształciła się w instytucję świecką.

Warto zaznaczyć, że ks. Müller zorganizował kantoraty w takich miejscowościach, jak Jarosty, Lubiaszów, Leonów, Klementynów i Lesiopole, które były obsługiwane przez lokalnych kantorów. W 1857 roku powstał zbór filialny w Pilicy, który w 1876 roku został przydzielony pod administrację parafii w Kielcach. W 1877 roku zbór piotrkowski liczył 3800 członków, a dodatkowo należeli do niego wierni z filiałów:

• filiał w Częstochowie – 677 wiernych, nabożeństwa odbywały się 10 razy w roku,
• filiał w Dąbrowie – 520 członków, nabożeństwa sprawowane były 8 razy w roku,
• filiał w Kamocinie – 628 wiernych, nabożeństwa odbywały się 12 razy w roku.

W 1877 roku do Sakramentu Ołtarza przystąpiło 1351 osób w Piotrkowie, a w filiałach 1210. W Piotrkowie 72 osoby zostały konfirmowane, a w filiałach 39. Udzielono 72 ślubów (w tym 27 w filiałach) oraz 169 chrztów (79 z nich w filiałach).

Na przełomie XIX i XX wieku zbory w Częstochowie i Dąbrowie uzyskały niezależność, tworząc samodzielne parafie. Parafia Ewangelicko-Augsburska w Częstochowie została ustanowiona 22 czerwca 1905 roku. Po odejściu ks. Müllera na emeryturę w 1905 roku, nowym proboszczem od 1906 roku został ks. Jan Buse. W 1907 roku powstało Piotrkowskie Ewangelicko-Augsburskie Towarzystwo Dobroczynności, które otworzyło dom starców 23 października 1909 roku, a budynek zakupiono już 6 sierpnia 1896 roku. Towarzystwo prowadziło również działalność charytatywną.

W 1911 roku powstał kościół filialny w Gieskach. Od 1915 do 1921 roku proboszczem był ks. Edmund Wentzel. W wyniku I wojny światowej sytuacja finansowa parafii stała się trudna, co spowodowało konieczność potrojenia składki parafialnej. Po śmierci ks. Wentzla w 1921 roku, temat administracji zboru tymczasowo przyjął ks. Wannagat z Brzezin.

Kolejnym proboszczem, od 1922 do 1933 roku, został ks. Henryk Otto, który z tym czasem wciąż borykał się z problemami finansowymi. Część parafian przeszła do tzw. Wolnego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. W 1923 roku parafia liczyła 3660 wiernych, a pod jej jurysdykcją znajdowały się także kościół w Gieskach oraz sześć domów modlitwy i siedem cmentarzy. Filiał w Kamocinie liczył 730 członków i miał swoje własne świątynie oraz dwa cmentarze.

Nowym proboszczem został w 1933 roku ks. Max Petznik, który zainicjował remonty budynków parafialnych. Po II wojnie światowej funkcję administratora od 1945 roku pełnił ks. Otton Krenz, a w 1949 roku zajął jego miejsce ks. Woldemar Gastpary z parafii w Tomaszowie Mazowieckim. 10 lipca 1950 roku powołano nowego proboszcza, ks. Jerzego Gryniakowa. W 1951 roku rozpoczęto nabożeństwa w Zelowie i Kleszczowie, które stały się filiałami piotrkowskiej parafii. Rok 1954 przyniósł powstanie samodzielnej parafii w Zelowie, natomiast Kleszczów pozostał filiałem. W 1958 roku społeczność parafialna w Piotrkowie liczyła 480 wiernych.

W 1991 roku ks. Woldemar Gastpary został zastąpiony przez ks. Romana Pawlasa, który pełnił tę funkcję przez trzy lata. Następnie urząd duszpasterza objął ks. Sławomir Sikora, a od 1998 roku parafią zarządza ks. Wiesław Żydel.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piotrkowie Trybunalskim

---