Paweł Chynowski

---

Publicysta

W roku 1970, jeszcze na etapie studiów, Paweł Chynowski zadebiutował swoimi recenzjami baletowymi w „Ruchu Muzycznym”. Jego debiut był możliwy dzięki wsparciu redaktora naczelnego, Ludwika Erhardta, znanego krytyka muzycznego, który odegrał kluczową rolę jako mentor w jego początkowych latach kariery publicystycznej. Chynowski zyskał szeroką współpracę z tym dwutygodnikiem w latach 1971–1981, co przyczyniło się do jego rozwoju jako publicysty.

Równocześnie, znany dziennikarz muzyczny Zdzisław Sierpiński pomógł mu zadebiutować na łamach „Życia Warszawy”, gdzie od 1975 roku pełnił rolę publicysty kulturalnego, aż do roku 1991. Jego prace koncentrowały się na recenzowaniu wydarzeń związanych z baletem i teatrem, często publikując pod inicjałami (pch). Oprócz recenzji, Chynowski popularyzował sztukę baletową, opisując jej artystów i zagraniczne sukcesy, a także pisał artykuły dotyczące autonomizacji baletu w Polsce, którym towarzyszyła duża zależność od opery w PRL-u.

W 1974 roku, Paweł Chynowski założył i prowadził pionierski w Polsce magazyn baletowy „Taniec”, który w pierwszym okresie był publikowany przez Polski Teatr Tańca pod kierownictwem Conrada Drzewieckiego w Poznaniu, a następnie od 1992 roku przez Teatr Wielki – Operę Narodową w Warszawie pod przewodnictwem Sławomira Pietrasa. Magazyn stał się platformą dla wielu publicystów baletowych, takich jak: Irena Turska, Janina Pudełek, Bożena Mamontowicz-Łojek, Jan Berski, Renata Popkowicz-Tajchert, Jadwiga Ignaczak oraz Joanna Sibilska. Oprócz nich, udział wzięli krytycy muzyczni zafascynowani tematyką baletową, w tym Małgorzata Komorowska, Wanda Obniska, Bogusław Kaczyński oraz Wacław Panek.

Chynowski był autorem wielu esejów umieszczanych w programach teatralnych oraz artykułów publikowanych w polskich czasopismach takich jak „Le Théâtre en Pologne”, „Polska”, „Przekrój”, „Życie Codzienne”. Jego teksty trafiały także do międzynarodowych miesięczników, w tym „Dance Magazine” (USA), „Ballett International” (RFN) oraz „Tanz und Gymnastik” (Szwajcaria). Biografia baletu, w szczególności mało znana osiemnastowieczna tradycja baletowa w Polsce, zajmowała istotne miejsce w jego twórczości.

Jako inicjator, konsultant oraz popularyzator różnorodnych przedsięwzięć, Chynowski dążył do podniesienia prestiżu baletu w Polsce, biorąc udział w organizacji ogólnopolskich obchodów dwusetlecia Polskiego Baletu w 1985 roku. Dodatkowo, był członkiem Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego oraz Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

W Teatrze Wielkim – Operze Narodowej

Od 1983 roku Paweł Chynowski intensywnie współpracuje z Teatrem Wielkim w Warszawie. Jego początkowa rola, zaproszona przez dyrektora Roberta Satanowskiego, polegała na byciu konsultantem programowym w zakresie obchodów 200-lecia Polskiego Baletu, które miały miejsce w latach 1983-1985. Następnie, od 1985 do 1992 roku, pełnił funkcję dramaturga baletu.

W okresie 1992-2009, pod różnymi dyrekcjami, Chynowski działał jako kierownik literacki Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz redaktor programów teatralnych tej instytucji. Jego umiejętności i doświadczenie przyczyniły się do rozwoju teatru w Warszawie.

W 2009 roku objął stanowisko pełnomocnika dyrektora Waldemara Dąbrowskiego do spraw organizacji baletu, gdzie współpracował przy sprowadzaniu z Holandii znakomitego polskiego choreografa Krzysztofa Pastora. Jego zaangażowanie miało kluczowe znaczenie dla kształtowania Polskiego Baletu Narodowego, który w 2009 roku zyskał pełną autonomię artystyczną w strukturach Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.

Od 2011 roku Chynowski pełni rolę kierownika do spraw programowo-organizacyjnych tego zespołu, nadal angażując się w rozwój polskiego baletu.

Wybrane publikacje

W obrazie twórczości Pawła Chynowskiego znajdziemy wiele interesujących publikacji, które przyczyniają się do zrozumienia historii tańca i baletu w Polsce. Oto niektóre z nich:

• Stanisław i Anna Oświęcimowie. Legenda i rzeczywistość [w:] Stanisław i Anna Oświęcimowie (program), Teatr Wielki w Warszawie, 1976,
• Chopin w choreografii, „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, 1977,
• François Gabriel Le Doux. Szkic do portretu, „Taniec”, Polski Teatr Tańca – Balet Poznański, 1984,
• Niżyński – korzenie legendy [w:] Nasz Niżyński (program), Teatr Wielki w Warszawie, 1989,
• Petipa i balet rosyjski jego epoki [w:] Śpiąca królewna (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 1996,
• Jean Dauberval (1742-1806) [w:] La Fille mal gardée / Córka źle strzeżona (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2003,
• Balet „Hrabia Monte Christo” [w:] Hrabia Monte Christo (program), Teatr Wielki w Poznaniu, 2005,
• Kamila Stefańska (von Kleydorff) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2005,
• „Pan Twardowski” i jego wielka tradycja [w:] Pan Twardowski (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2008,
• Historia Polskiego Baletu Narodowego [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2013,
• Baletowy kameleon, czyli co warto wiedzieć o „Don Kichocie” [w:] Don Kichot (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2014,
• Towarzystwo Casanovy z teatru Stanisława Augusta [w:] Casanova w Warszawie (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2015,
• Caterina Gattai Tomatis [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015,
• Charles Le Picq [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015,
• Anna Binetti [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015,
• Maciej Pręczyński [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015,
• Daniel Curz [w:] portal Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, 2015,
• Krzysztof Pastor (album monograficzny, współautorstwo), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2017,
• Balet dla Krzesińskiej [w:] Jezioro łabędzie (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2017,
• Filippo Taglioni [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2017,
• Tańce z Chopinem [w:] Nasz Chopin (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2018,
• Aleksander Tarnowski [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2018,
• Antoni Tarnowski [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2018,
• Waldemar Wołk-Karaczewski nasz danseur noble (album monograficzny), Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej, 2019,
• Metamorfozy „Korsarza” [w:] Korsarz (program), Teatr Wielki – Opera Narodowa, 2020,
• Louis Thiérry [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2021,
• Carlo Alessandro Tomatis [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2022,
• Caterina Tomatis, pseudonim Gattai [w:] Polski Słownik Biograficzny, Instytut Historii PAN, 2022.

Libretta baletowe

Paweł Chynowski jest znany jako librecista baletowy, a jego dorobek obejmuje wiele znakomitych dzieł, które wzbogacają polską sztukę baletową. Wśród jego osiągnięć można wymienić:

• „Stanisław i Anna Oświęcimowie” do muzyki poematów symfonicznych „Epizod na maskaradzie” (fragment) oraz „Stanisław i Anna Oświęcimowie” Mieczysława Karłowicza; choreografię wykonał Witold Gruca, wystawiana w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1976 roku oraz w Operze Bałtyckiej w 1992 roku. Ponadto, był także scenarzystą filmowej wersji tego baletu pod tytułem „Stanisław i Anna” w reżyserii Kazimierza Konrada z 1985 roku,
• „Mit o Aleksandrze” (nowa wersja baletu „Tais”) z muzyką autorstwa Jadwigi Szajny-Lewandowskiej w nowej redakcji z 1978 roku; premiera, zaplanowana na 1980 rok w Teatrze Wielkim w Warszawie w choreografii Andrzeja Glegolskiego, niestety nie została zrealizowana,
• „Nasz Niżyński”, do muzyki różnych kompozytorów; choreografowie to Kama Akucewicz, Zbigniew Juchnowski, Teresa Kujawa, Zofia Rudnicka, Zygmunt Sidło, Emil Wesołowski oraz Waldemar Wołk-Karaczewski; spektakl miał swoją premierę w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1989 roku,
• „Muzy Chopina” inspirowany muzyką obu koncertów fortepianowych oraz innych dzieł Fryderyka Chopina, z choreografią Waldemara Wołka-Karaczewskiego, wystawiony w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1991 roku,
• „Hrabia Monte Christo” z muzyką Stanisława Moniuszki (uzupełnioną jego innymi utworami w opracowaniu Antoniego Grefa); choreografia Waldemara Wołka-Karaczewskiego miała miejsce w Teatrze Wielkim w Poznaniu w 2005 roku,
• „Casanova w Warszawie”, który łączył utwory Wolfganga Amadeusa Mozarta, koncepcja muzyczna Jakuba Chrenowicza, choreografia Krzysztof Pastor; dzieło to można było podziwiać w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, w 2015 roku,
• „Jezioro łabędzie” z nowym librettem do muzyki Piotra Czajkowskiego, w nowej redakcji Pawła Chynowskiego i Alexeia Baklana, prezentowane w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w 2017 roku,
• „Dracula” zawierający kolaż utworów Wojciecha Kilara w redakcji Michaela Bretta, choreografia Krzysztofa Pastora; spektakl miał swoje wykonania w West Australian Ballet w Perth w 2018 roku, Łotewskim Balecie Narodowym w Rydze w 2021 roku, Queensland Ballet w Brisbane w 2021 roku oraz Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w 2022 roku.

Wymienione powyżej balety świadczą o wszechstronności i kreatywności Pawła Chynowskiego jako librecisty, a jego wkład w polski balet z pewnością pozostanie zapamiętany przez wiele pokoleń.

Odznaczenia i wyróżnienia

Odznaczenia i wyróżnienia Pawła Chynowskiego obejmują wiele prestiżowych nagród, które świadczą o jego znaczących osiągnięciach w dziedzinie kultury i sztuki.

• 1982: Medal Karola Szymanowskiego przyznany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki,
• 1985: Medal 200-lecia Polskiego Baletu, również od Ministerstwa Kultury i Sztuki,
• 1986: Srebrny Krzyż Zasługi,
• 1987: Medal Fryderyka Chopina od Polskiej Agencji Artystycznej „Pagart”,
• 1991: Medal Wacława Niżyńskiego, wyróżnienie od Polskiej Agencji Artystycznej „Pagart”,
• 1995: Medal Siergieja Diagilewa, przyznany przez Fundację „Dom Diagilewa” w Permie,
• 1996: Medal Wojciecha Bogusławskiego od Teatru Narodowego,
• 2005: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 2013: Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”.

Wyróżnienia te pokazują niezwykłą karierę Pawła Chynowskiego i jego wkład w rozwój polskiej kultury.

---

Oceń: Paweł Chynowski

---