Cerkiew Wszystkich Świętych w Piotrkowie Trybunalskim

---

Historia

Parafia grecka

Powstawanie parafii prawosławnej w Piotrkowie jest ściśle związane z przybyciem grupy Greków z Macedonii w połowie XVIII wieku. Król Stanisław August wydał zgodę na utworzenie w 1788 roku prawosławnej placówki duszpasterskiej, która mieściła się na strychu prywatnego domu należącego do rodziny Grabowskich, zlokalizowanego przy obecnym Placu Stefana Czarnieckiego (dawniej ulica Krótka) 10. Pierwszym proboszczem wspólnoty był hieromnich Grzegorz, pochodzący z wyspy Chios, który był mnichem jednej z wspólnot na Athosie. Pełnił on swoje obowiązki aż do śmierci w 1832 roku. Po jego odejściu administratorami zostali rosyjscy duchowni, w tym ks. Żadziński. Do 1839 roku parafia piotrkowska, charakteryzująca się etnicznym składem greckim, była autonomiczna i nie podlegała lokalnym strukturom Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Dopiero po tej dacie nastąpiło jej włączenie, co spowodowało usunięcie z liturgii języka greckiego.

Pierwsza cerkiew

Wraz z przyrostem liczby Rosjan osiedlających się na stałe w Piotrkowie, w tym kupców, urzędników oraz wojskowych, zaszła konieczność wybudowania większej cerkwi prawosławnej oraz zorganizowania cmentarza tego wyznania. W latach 1844–1847 zrealizowano projekt nowej świątyni, która została wzniesiona w stylu neobizantyńskim na planie krzyża greckiego. Projekt został stworzony przez architektów Marczewskiego oraz Gołońskiego. Obiekt umiejscowiono na placu przy ulicy Kaliskiej (obecnie Juliusza Słowackiego) na gruncie zakupionym od pijarów za 5 tys. rubli. Wewnątrz świątyni znajdował się jednorzędowy drewniany ikonostas z dwunastoma ikonami, których autorem był Aleksander Kokular. Akt poświęcenia cerkwi miał miejsce 28 listopada 1848 roku.

Rozbudowa

W miarę wzrostu liczby Rosjan, cerkiew z lat 40. XIX wieku okazała się niewystarczająca. W 1869 roku, po utworzeniu guberni piotrkowskiej, zapadła decyzja o jej rozbudowie. Finansowanie tej inwestycji zapewnił polski przedsiębiorca Ignacy Markiewicz. Zmiana projektu polegała na wydłużeniu ramion cerkwi – przekształciła się ona z krzyża greckiego w krzyż łaciński. Ściany obiektu przesunięto na północ, południe i wschód o siedem metrów, dobudowując przedsionek, nad którym wzniesiono dzwonnicę, zdobioną czterema freskami w niszach, przedstawiającymi Świętych Cyryla i Metodego, św. Włodzimierza oraz św. Aleksandra Newskiego. Nad głównym wejściem umieszczono ikonę Chrystusa Zbawiciela. Wprowadzone zostały również zmiany we wnętrzu cerkwi, takie jak nowa polichromia i dziewięć fresków, a także wymiana podłogi na marmurową i zamontowanie trzech pieców kaflowych. Na dzwonnicy zawieszono dziewięć dzwonów, a nowy ikonostas wykonał Sieriebriakow z ikonami dostarczonymi przez Wasiljewa. Całkowity koszt rozbudowy wyniósł 24 tys. rubli, a 9 grudnia 1870 roku budynek został ponownie poświęcony, stworzony, by pomieścić 400 wiernych podczas nabożeństw. W 1886 roku cerkiew Wszystkich Świętych, określana czasem jako sobór, została odnowiona dzięki staraniom generał-gubernatora piotrkowskiego oraz proboszcza ks. Stiepana Romanskiego. Zrealizowano wówczas prace naprawcze dachu, wzmocniono główną kopułę i odnowiono freski w niszach na kopule. Złocono również krzyże na cerkwi i część dachu dzwonnicy. Wnętrze ozdobiono nowymi freskami, wzorując się na starszych, a ikonostas oraz boczne ikony w kiotach zostały poddane oczyszczeniu. Remont częściowo sfinansowało Rosyjskie Towarzystwo Dobroczynne, które przekazało na ten cel 3 tys. rubli, a część materiałów budowlanych dostarczyły państwowe zakłady oraz prywatny darczyńca.

22 kwietnia 2007 roku odbył się w cerkwi uroczysty ingres prawosławnego biskupa, Paisjusza, który został powołany na wikariusza diecezji łódzko-poznańskiej z tytułem biskupa piotrkowskiego. Cerkiew w Piotrkowie zyskała status katedry. Uroczystość ingresu miała wysoką rangę, wzięli w niej udział przedstawiciele władz lokalnych oraz marszałek Sejmu Marek Jurek. Cerkiew została również wpisana do rejestru zabytków 7 października 1976 roku pod numerem 265.

---

Oceń: Cerkiew Wszystkich Świętych w Piotrkowie Trybunalskim

---