Rynek Trybunalski w Piotrkowie Trybunalskim

---

Opis

Rynek Trybunalski to centralny punkt Piotrkowa Trybunalskiego, usytuowany około 900 metrów od dworca PKP oraz przystanku PKS. Stanowi on kluczowy element średniowiecznego układu urbanistycznego Starego Miasta, które w Piotrkowie zostało zachowane w znacznej części do dnia dzisiejszego.

Z każdego z narożników rynku odchodzi szereg ulic, które pełnią istotną rolę w komunikacji oraz dostępności tego miejsca:

• z północno-zachodniego – ulica Sieradzka oraz ulica Rwańska,
• z północno-wschodniego – Plac Stefana Czarneckiego (do początku XIX wieku były to ulice Krótka i Żydowska),
• z południowo-wschodniego – ulica Grodzka oraz ulica Stanisława Konarskiego,
• z południowo-zachodniego – ulica Łazienna Mokra oraz ulica Szewska.

Obecnie rynek funkcjonuje pod nazwą Rynek Trybunalski, jednak w swojej historii przyjmował różnorodne nazwy, takie jak Stary Rynek oraz Plac Trybunalski.

Historia

Wzniesienie Rynku w Piotrkowie Trybunalskim ma swoje korzenie w XIV wieku. Jego wymiary wahają się w granicach od około 50 x 65 m do 40 x 60 m, a także 45 x 65 m oraz 50 x 63 m, co ukazuje różnorodność przestrzenną tego miejsca. Z narożników Rynku prowadziło pierwotnie osiem ulic, w tym dwie kluczowe – ulica Sieradzka i ulica Grodzka, które kierowały do bram w murach miejskich Piotrkowa.

Rynek pełnił niezwykle ważną rolę jako plac targowy, gdzie znajdowały się kramy i jatki, z których dochody trafiały do kasy miejskiej. Przez długie lata, aż do połowy XIX wieku, stanowił także centrum administracyjne Piotrkowa, co zmieniło się po rozbiórce ratusza, który niegdyś gościł w tym rejonie.

Możliwe, że już w XV wieku na Rynku wybudowano jednopiętrowy ratusz z cegły, choć dokumentacja potwierdzająca jego istnienie pojawia się dopiero w połowie XVI stulecia. Ratusz ten poddawany był wielu przebudowom, z których największą była dobudowa wieży w roku 1611. W sąsiedztwie ratusza znajdowały się ważne obiekty, takie jak waga miejska i pręgierz, a sama instytucja była siedzibą władz miejskich do roku 1863 roku, po czym została rozebrana. Warto zaznaczyć, że w okresie od XVI do XVIII wieku, ratusz ten był miejscem obrad Trybunału Koronnego.

W XIX wieku zachodnia i południowa pierzeja Rynku były znane z głębokich podcieni, które niestety zostały zamurowane w 1839 roku według planów Ignacego Marczewskiego, piotrkowskiego budowniczego obwodowego. W tym samym roku zlikwidowano także fasady budynków w południowej pierzei, co skutkowało ograniczeniem powierzchni kamienic, ale również przyczyniło się do lekkiego powiększenia obszaru Rynku oraz ustanowienia nowej linii pierzei południowej.

Przekazy

Rynek i ulice można by to wszystko zasklepić i dachem przykryć, kamienice szczupłe, zwyczajnie trzy okna mające w facjacie, składają rynek, na którego śrzodku stoi ratusz mały, wszystkie kamienie farbowane po wierzchu i we śrzodku, rzadko która jest bez wielkiej sali i prędzej brakuje pokoju wygodnego sypialnego jak przestronnej izby do jadania […] Szczupły rynek tak ma przybliżone okna kamienic do ratusza, że mówiących patronów słyszeć można we wszystkich prawie kamienicach.

Franciszek Salezy Jezierski,Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane

Architektura

Wokół Rynku w Piotrkowie Trybunalskim dumnie stoją zabytkowe budynki, których historia sięga XVIII oraz XIX wieku. Interesującym jest, że wiele z tych obiektów zostało wzniesionych na fundamentach znacznie wcześniejszych struktur, w tym z epoki średniowiecza. Kamienice, które powstały do XIX wieku, wyróżniały się wąskimi fasadami oraz charakterystycznymi podcieniami, mocowanymi na solidnych murowanych słupach, przy których funkcjonowały sklepy. Liczne pożary oraz zniszczenia, które dotknęły te rejony, sprawiły, że obecnie większość kamienic prezentuje elewacje w stylu klasycystycznym oraz eklektycznym, chociaż niektóre detale architektoniczne z wcześniejszych okresów przetrwały do dzisiaj.

Fasady architektoniczne reprezentujące Piotrków z czasów I Rzeczypospolitej zostały w dużej mierze zastąpione przez eklektyzm, typowy dla miast gubernialnych tamtej epoki. Ujednolicenie stylu zabudowy miało miejsce głównie w czasie porządkowania zniszczeń po tragicznych pożarach, jak ten z 1865 roku.

Na ścianach kamienic można zauważyć liczne tablice, które upamiętniają istotne wydarzenia historyczne oraz postacie związane z miastem. Na płycie Rynku zaznaczone zostały zarysy fundamentów dawnego ratusza, a także można znaleźć zrekonstruowany pręgierz oraz tablicę, która uczciła 400-lecie powstania Trybunału Koronnego.

Zabytki

Cały Rynek oraz Stare Miasto zostały zapisane w rejestrze zabytków pod numerem 89-IX-35 z datami 24.07.1948, 1.02.1962 oraz 23.02.2004, klasyfikowane jako „dzielnica staromiejska – plac Trybunalski”. W rejestrze zabytków znalazły się następujące budynki:

• nr 1 – dom, 1. poł. XIX w.,
• nr 2 – dom, XVII, XIX w.,
• nr 3 (Rwańska 1) – kamienica, 1. poł. XVIII, XX w.,
• nr 4 – dom, poł. XIX w.,
• nr 5 – dom, XIX w.,
• nr 7 – kamienica, 1796, 1855, 1903,
• nr 8 (Grodzka 2) – kamienica, (k. XIII), XVIII, 1869,
• nr 9 – dom, poł. XIX w.,
• nr 10 – dom, 2. poł. XVIII w.,
• nr 11 – kamienica, 1770, 1846,
• nr 12 (Łazienna Mokra 2) – dom, XVIII w.

Wszystkie wymienione budynki są również ujęte w gminnej ewidencji zabytków Piotrkowa Trybunalskiego.

---

Oceń: Rynek Trybunalski w Piotrkowie Trybunalskim

---