Zygmunt Słomiński

---

Życiorys

Zygmunt Słomiński pochodził z szlacheckiej rodziny ziemiańskiej, której korzenie sięgają Grodzieńszczyzny. Jego dziadek, Joachim Słomiński, był bliskim przyjacielem Adama Mickiewicza i aktywnie uczestniczył w ruchu Filaretów. Urodziny Zygmunta miały miejsce w rodzinie Michała i Marii z Grabowskich. Jego ojciec, jako młody mężczyzna, brał udział w powstaniu styczniowym. Za swoje działania został skazany na pięcioletnie zesłanie na Syberię, gdzie spędził część swojego życia, w tym czas w Tobolsku. Rodzinny majątek Słomińskich w Kleszczelach, mieszczący się w powiecie prużańskim, został skonfiskowany przez władze rosyjskie. Po powrocie z zesłania， Michał Słomiński jako nadzorca odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej osiedlił się w Piotrkowie.

Zygmunt Słomiński rozpoczął swoją edukację w gimnazjum rządowym w Piotrkowie, gdzie zaangażował się w tajne kółka samokształceniowe. Po ukończeniu szkoły średniej w 1897 roku zapisał się na Wydział Fizyczno-Matematyczny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie kontynuował naukę na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym w Warszawskim Instytucie Politechnicznym. Jego aktywność w licznych manifestacjach patriotycznych oraz politycznych strajkach w Warszawie doprowadziła do relegowania go z Uniwersytetu w 1898 roku oraz zawieszenia w prawach studenta politechniki w 1901. W 1902 roku zdobył dyplom inżyniera, co otworzyło mu drzwi do kariery zawodowej.

W 1903 roku Zygmunt Słomiński został architektem powiatowym w Sandomierzu, gdzie zyskał reputację jako budowniczy Sandomierskiej Kurii Diecezjalnej. Realizował szereg projektów, w tym przebudowę zamku sandomierskiego oraz siedziby urzędu powiatowego. Jego prace obejmowały także konserwację i rozbudowę Seminarium Duchownego, a także Pałacu Biskupiego. Współpracował również przy konserwacji romańskiego kościoła św. Jakuba w Sandomierzu. W okolicach 1910 roku przeniósł się do Radomia, gdzie pełnił funkcję zastępcy inżyniera guberni radomskiej. W tym czasie zaprojektował gmach Banku Państwa, który później stał się Narodowym Bankiem Polskim oraz nadzorował rozbudowę barokowego kościoła w Błogich Szlacheckich.

Równolegle do działalności zawodowej, Słomiński aktywnie uczestniczył w życiu społecznym, popularyzując czytelnictwo, organizując spółdzielnie i odczyty edukacyjne. Był również prezesem Ochotniczych Straży Pożarnych w Sandomierzu (w latach 1905–1907) i Radomiu (1913–1914). Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w latach 20. XX wieku, pełnił rolę dyrektora Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Lublinie. Następnie, w latach 1924–1927, pełnił funkcję naczelnym inżynierem stolicy, a od 7 lipca 1927 do 2 marca 1934 roku był Prezydentem Miasta Stołecznego Warszawy.

W czasie swojej kadencji, Zygmunt Słomiński był inicjatorem wielu reform, takich jak akcja „Warszawa czysta”. Jego prezydentura to czas innowacji, podczas którego wprowadzono chlorowanie wody z wodociągów, a także wybudowano nowoczesne toalety publiczne. Halę gazową również zmodernizowano, a na Żoliborzu stworzono osiedle dla pracowników samorządowych. W 1928 roku przywrócono komunikację autobusową w Warszawie po trzyletniej przerwie. Słomiński zrezygnował z urzędowania po zmianach w ustawie samorządowej. Po tym okresie prowadził wykłady dotyczące regulacji miast w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie oraz w lutym 1934 roku objął stanowisko dyrektora miejskich tramwajów.

Niestety, po zaledwie ośmiu miesiącach, we wrześniu 1934 roku, Zygmunt Słomiński został odwołany przez nowego komisarycznego prezydenta, Stefana Starzyńskiego. Zarzucał mu niegospodarność w zarządzaniu tramwajami miejskimi, a jego dymisja zbiegła się z falą czystek kadrowych w warszawskim magistracie, co wpłynęło na postrzeganie tej sytuacji przez prasę.

W okresie okupacji, w nocy z 10 na 11 listopada 1942 roku, Słomiński został aresztowany przez Gestapo. Osadzono go w Pawiaku, a następnie w siedzibie Gestapo na Szucha, gdzie zginął. Jego szczątki odnaleziono po wojnie i pochowano na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201-2-1,2).

Inżynier Zygmunt Słomiński pozostawił po sobie bogaty dorobek w dziedzinie budownictwa oraz ekonomii Warszawy, w tym prace: „Potrzeby Warszawy” (1929) oraz „Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934” (1935).

Rodzina

Zygmunt Słomiński był osobą, która dwukrotnie związała swoje życie małżeńskie. Jego pierwszą żoną była Teresa z Paszkiewiczów, córka Ludwika oraz Emilii z rodu Ścibor-Kotkowskich, co czyniło ją ciotką znanego pisarza Witolda Gombrowicza. Z Teresą miał dwoje dzieci:

• Między nimi był Michał Słomiński (1907–1947), inżynier, który ożenił się z Wandą Piotrkowską. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Michał osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł,
• oraz Helenę ze Słomińskich Kurcyuszową (1914–1999), utalentowaną architekt urbanistyczną w Szczecinie, która była również malarką oraz animatorką kulturalnego życia w powojennym Szczecinie. Helena wyszła za Jerzego Kurcyusza, prawnika, będącego bratem Tadeusza Kurcyusza.

Po tragicznej śmierci pierwszej żony w 1926 roku, Zygmunt ożenił się ponownie z Aleksandrą ze Strenkowskich 1.v. Piotrkowską. Niestety, jej życie również zakończyło się tragicznie podczas powstania warszawskiego. Należy zaznaczyć, że z drugiego małżeństwa Zygmunt Słomiński nie miał dzieci.

Ordery i odznaczenia

W historii Zygmunta Słomińskiego, jego osiągnięcia i zasługi zostały uhonorowane licznymi odznaczeniami oraz medalami, które odzwierciedlają jego wkład w życie narodowe oraz międzynarodowe.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany dwukrotnie: 23 czerwca 1927 oraz 13 maja 1933,
• Medal Niepodległości, otrzymany 19 czerwca 1938,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej, który został mu nadany we Francji,
• Krzyż Komandorski Orderu Leopolda, przyznany przez Belgię,
• Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Stor, nadana przez Afganistan,
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée).

Wybrane publikacje

Zygmunt Słomiński pozostawił po sobie znaczący dorobek literacki, który odzwierciedla jego zaangażowanie w rozwój architektury i urbanistyki w Polsce. Oto niektóre z jego najważniejszych publikacji:

• Ratusz Sandomierski, „Architekt”, 1906, nr 8,
• Zamek sandomierski, „Architekt”, 1909, nr 7,
• Kollegium Jezuickie w Sandomierzu, „Architekt”, 1911, nr 2,
• Istorija – razvitie i sostojanie gubernskich 1-razrjadnych šossejnych traktov v predelach Radomskoj gubernii, Radom 1911,
• Potrzeby Warszawy, Warszawa 1929,
• Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934, Warszawa 1935.

Upamiętnienie

W listopadzie 1989 roku, ulica w Warszawie nosząca imię Zygmunta Słomińskiego została nazwana na cześć tego wybitnego działacza. Ulica ta przebiega od Mostu Gdańskiego aż do ronda Zgrupowania AK „Radosław”.

---

Oceń: Zygmunt Słomiński

---