Stanisław Janikowski

Polityka i administracja

Stanisław Leopold Janikowski, urodzony 17 lutego 1891 roku w Piotrkowie Trybunalskim, był postacią niezwykle ważną dla polskiej kultury i polityki. Jego życie zakończyło się 23 września 1965 roku w Warszawie, gdzie pozostawił po sobie nie tylko dziedzictwo polityczne, ale także dokonania w dziedzinie etruskologii.

Janikowski pełnił ważne funkcje dyplomatyczne, a jego zaangażowanie w życie polityczne nie umknęło uwadze współczesnych. Był wiceprzewodniczącym i posłem na Sejm Litwy Środkowej, co podkreśla jego aktywność w kluczowych momentach dla tej części Europy.

Życiorys

Stanisław Janikowski był synem Leopolda Janikowskiego, znanego etnografa oraz podróżnika. W okresie od 1909 do 1914 roku uczęszczał na Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie swoją edukację zakończył absolwentem w 1917 roku. Był aktywnym członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich oraz Sokoła w Krakowie. Dodatkowo, piastował funkcję sekretarza i był członkiem prezydium Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KSSN). Janikowski brał także udział w działaniach organizacyjnych „Zetu” w Warszawie, gdzie był jednym z inicjatorów powstania „Wolnej Szkoły Wojskowej”, która w 1915 roku przekształciła się w Polską Organizację Wojskową (POW).

Dynoszono także jego przynależność do Centralnego Komitetu Narodowego, który działał w Warszawie od listopada 1916 do lutego 1917 roku. W imieniu CKN, Stanisław Janikowski był reprezentantem w nowo powstałej Radzie Narodowej w 1919 roku. Pełnił rolę referenta prasowego Tymczasowej Rady Stanu od 10 lutego 1917, a od 1 lipca 1918 współpracował z biurem prasowym departamentu stanu w rządzie Królestwa Polskiego (regencyjnego). Był także członkiem Konwentu Polonia.

Janikowski był również aktywnym uczestnikiem powołanego w lutym 1918 roku Towarzystwa Straży Kresowej. W czerwcu 1918 roku formalnie opuścił szeregi „Zetu”, a w listopadzie tego samego roku zajął się tworzeniem tajnego ugrupowania o nazwie „Związek Patriotyczny”, w którym pełnił funkcję członka Komitetu Centralnego.

Na dzień 15 listopada 1918 roku wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. Do 1 września 1922 roku pracował w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W latach 1922–1924, korzystając z urlopu bezpłatnego, pełnił rolę kierownika oddziału Polskiej Agencji Telegraficznej (PAT) w Wilnie, gdzie angażował się w działalność polityczną na tzw. Litwie Środkowej, zainicjowaną przez Towarzystwo Straży Kresowej. Stanisław Janikowski należał do władz ugrupowania Związek Rad Ludowych Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej, które wzięło udział w wyborach do Sejmu Litwy Środkowej. Reprezentując tę partię, został w styczniu 1922 roku posłem na Sejm Litwy Środkowej i w czerwcu tego samego roku objął stanowisko przewodniczącego.

Po powrocie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 14 października 1924 roku został mianowany zastępcą, a następnie 17 grudnia 1925 roku naczelnikiem Wydziału Wschodniego. 1 marca 1927 roku reprezentował Polskę jako radca ambasady w Stolicy Apostolskiej. Po tragicznej śmierci ambasadora Władysława Skrzyńskiego sprawował obowiązki kierownika placówki od 27 grudnia 1937 do 24 lipca 1939 jako chargé d’affaires ad interim. 1 lutego 1945 do 5 lipca 1945 roku działał jako chargé d’affaires RP we Włoszech, aż do momentu wycofania uznania rządowi RP na uchodźstwie. Od 18 stycznia 1954 do 7 maja 1954 roku był kierownikiem MSZ w gabinecie Jerzego Hryniewskiego (rząd RP na uchodźstwie) i należał do Ligi Niepodległości Polski.

W lecie 1965 roku odwiedził Polskę, gdzie zmarł we wrześniu tego samego roku. Stanisław Janikowski został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 36-6-29,30). W 2022 roku Fundacja „Stare Powązki” zrealizowała projekt mający na celu odrestaurowanie grobów ministrów II RP, w ramach którego odnowiono również grób Janikowskiego.

Życie prywatne

Stanisław Janikowski prowadził życie rodzinne, będąc mężem Hanny Marii Prewysz-Kwinto, która przyszła na świat w 1898 roku i zmarła w 1981 roku. Para miała razem córkę, Hannę Marię, urodzoną w 1926 roku, która potem wyszła za mąż za Edwarda Szczepanika, byłego premiera Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Oprócz córki, Stanisław i Hanna doczekali się również dwóch synów: Stanisława, który przyszedł na świat w 1927 roku, oraz Wojciecha, urodzonego w 1935 roku.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Janikowski wyróżnia się swoimi licznymi odznaczeniami i medalami, które odzwierciedlają jego osiągnięcia oraz służbę na rzecz ojczyzny. Oto lista odznaczeń, które otrzymał:

  • Krzyż Niepodległości, przyznany 12 marca 1931,
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 7 listopada 1925,
  • Złoty Krzyż Zasługi, nadany 11 listopada 1937,
  • Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii, przyznany przez władze rumuńskie,
  • Wielki Oficer Orderu św. Sawy, otrzymany od Jugosławii,
  • Komandor Orderu Lwa Białego, nadany przez Czechosłowację,
  • Krzyż Zasługi Odznaki Honorowej za Zasługi, otrzymany z Austrii.

Wybrane publikacje

Warto zwrócić uwagę na publikacje dotyczące Stanisława Janikowskiego, które wzbogacają naszą wiedzę o jego życiu i twórczości.

  • Miscellanea Copernicana. Przyczynki do biografii, red. Mirosław J. Kucharski, Toruń: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum Emigracji – Oficyna Wydawnicza Kucharski 2011.

Przypisy

  1. Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 13.04.2023 r.]
  2. Cmentarz Stare Powązki: KLEMENS TOMCZAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 09.10.2019 r.]
  3. Janikowska Hanna Maria [online], boretti-saga.pl [dostęp 05.05.2020 r.]
  4. Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003 r., s. 245
  5. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi w służbie państwowej”.
  6. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 17, 1938 r.
  7. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  8. Antoni Minkiewicz, „Konwent Polonia”, 1828–1978, [w:] Zeszyty Historyczne, zeszyt 46, Paryż 1978 r., s. 222.
  9. a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938 r., s. 286.

Oceń: Stanisław Janikowski

★★★★★
Średnia ocena:4.78 Liczba ocen:10