Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim

---

Historia

Historia klasztoru dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim sięga roku 1608, kiedy to Katarzyna Warszycka sprowadziła pierwszy zespół mniszek z Sochaczewa. Na początku do miasta przybyło siedem zakonnic, które prowadziły działalność pod przewodnictwem przeoryszy Beaty Lelewskiej. Od momentu osiedlenia się, dominikanki zajmowały się prowadzeniem jedynej w okolicy szkoły dla dziewcząt, która niestety została zamknięta przez pruskie władze w latach 1797–1827.

Budowa zespołu klasztornego ruszyła w 1627 roku. Po stronie dzisiejszego Placu Kościuszki, klasyczny zespół został oparty o mury miejskie Piotrkowa. Niestety, w wyniku pożaru w 1648 roku oraz zniszczeń spowodowanych potopem szwedzkim, budynki uległy zniszczeniu. Po wielkim wysiłku, odbudowa klasztoru została zakończona w 1673 roku, a pięć lat później odbyło się poświęcenie kościoła i jego wyposażenia.

W XVIII wieku zespół Klasztorny przeszedł istotną rozbudowę, która obejmowała stajnię, oficynę oraz dobudowę wieży kościelnej. Wzmacniający mur miejski skarpy były również częścią tej modernizacji. Największą liczbę mniszek, bo aż 28, klasztor uzyskał w 1750 roku, gdy przeoryszą była Hosanna Dunin-Sulgustowska. Jej następniczka, Joanna Paradowska, wprowadziła zmiany w kościele, wymieniając m.in. ołtarz główny w 1755 roku.

Kolejny tragiczny moment dla klasztoru nastąpił w 1786 roku, kiedy to miasto dotknął pożar. Mniszki na pewien czas opuściły zabudowania, aby wrócić do częściowo odbudowanego klasztoru rok później. Po II rozbiorze Polski w 1794 roku, Piotrków został przyłączony do Królestwa Prus. W wyniku działań władz zaborczych, nowicjat został zamknięty w 1794, a w 1797 majątek klasztorny skonfiskowano, co wiązało się również z zamknięciem szkoły.

Nowicjat został jednak wznowiony w 1815 roku, a dzięki staraniom przeoryszy Anieli Borowskiej, w 1827 roku reaktywowano działalność szkolnictwa, przekształcając ją w dwuklasową pensję żeńską. W latach 40. XIX wieku, pod czujnym okiem przełożonej Katarzyny Busiakiewiczówny, klasztor przeszedł remont i odzyskał część utraconego majątku.

Zmiany polityczne tragedią i represjami po powstaniu styczniowym doprowadziły do kasacji klasztoru w 1864 roku. Budynki zamieniono na dom etatowy, a już w 1869 roku siostry przeniesiono do klasztoru w Świętej Annie. Kościół także został zamknięty, jednak od 1881 roku w jego murach zaczęły odbywać się nabożeństwa dla uczniów gimnazjum męskiego. Po projektach architekta Feliksa Nowickiego, kościół przeszedł przebudowę w 1882 roku, dostosowując budynki klasztorne na potrzeby internatu dla dziewcząt.

W 2015 roku zakończono gruntowny remont zespołu klasztornego. W ramach modernizacji podwyższono dziedziniec, pokryto go szklanym dachem, oraz dokonano znaczących zmian w pomieszczeniach. W nowo odnowionych obiektach funkcjonuje dziś Centrum Idei „Ku Demokracji” w Piotrkowie Trybunalskim, które organizuje wystawy oraz koncerty na dziedzińcu.

Architektura

W zachodniej części klasztoru dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim znajdują się barokowe szczyty, które zdobią północną i południową stronę budynku. Części dawnego muru miejskiego, będącego zachodnią ścianą klasztoru, zawierają dziesięć okien wyposażonych w ozdobne gzymsy. Ryzalit, który można zobaczyć na tej samej ścianie, posiada głęboką wnękę z balkonem, a ponad balkonem umieszczono półkoliste, sklepione okno, które zwieńczone jest dekoracyjnym szczytem. Ponadto, zachodnia elewacja, z wyjątkiem ryzalitu, jest zakończona gzymsem oraz attyką z okienkami strychowymi w formie strzelnic.

Na wschodniej stronie zespołu klasztornego usytuowany jest jednonawowy kościół pod wezwaniem Matki Bożej Śnieżnej. Świątynia ta dysponuje dwoma przejściami – jednym prowadzącym do zakrystii, a drugim do krużganków.

W krużgankach klasztornych zachowało się 17 polichromii datowanych na lata 1676–1689. Malowidła te zostały zamalowane w 1869 roku, odsłonięte z powrotem w 1953, a następnie poddane konserwacji w 1984 roku. Tematyka przedstawiona na malowidłach obejmuje: św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem, św. Jana Nepomucena, św. Jerzego, św. Annę Samotrzecia, św. Kazimierza, św. Stanisława Kostkę z Dzieciątkiem, św. Jana Chryzostoma, papieża Innocentego XI, ukrzyżowanie oraz chór aniołów. Dodatkowo, można tutaj zobaczyć dwie sceny chrystologiczne – Chrystusa przed Piłatem oraz Ostatnią Wieczerzę. Przedstawione są również sześć scenek z życia zakonu dominikanów, które ilustrują ważne wydarzenia, takie jak przyjęcie zakonników przez króla Zygmunta III Wazę, adoracja koronacji Matki Bożej przez zakon dominikanów, ślubowanie zakonnicy dominikańskiej, wizerunki św. Dominika oraz św. Katarzyny ze Sieny, która jest błogosławiona przez Matkę Bożą. Warto także zwrócić uwagę na scenę ucieczki do Egiptu.

Części składające się na zespół klasztorny są objęte ochroną prawną, co potwierdzają wpisy do rejestru zabytków:

• kościół Matki Bożej Śnieżnej, nr rej.: 174-IX-20 z 21.07.1948 oraz 205 z 9.09.1967,
• klasztor, nr rej.: 175-IX-21 z 21.07.1948 oraz 206 z 9.09.1967,
• plebania, nr rej.: 675 z 12.09.1967.

Cały zespół klasztorny figuruje również w gminnej ewidencji zabytków miasta Piotrkowa Trybunalskiego i został wytypowany do grupy zabytków, które są reprezentatywne dla województwa łódzkiego.

---

Oceń: Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim

---