Antoni Ostaszewski (1896–1946)

---

Dzieciństwo i młodość

Antoni Ostaszewski przyszedł na świat w Piotrkowie Trybunalskim 26 czerwca 1896 roku. Jego ojciec, Władysław Ostaszewski h. Ostoja, zmuszony trudnościami życiowymi, sprzedał majątek w Piekarach (gm. Woźniki) i osiedlił się w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie podjął pracę jako maszynista kolejowy. W 1877 roku ożenił się z Anielą Szmitt, córką właściciela majątku w Owczarach. Z tego małżeństwa urodziło się 14 dzieci, lecz niestety wszyscy synowie przychodzili na świat martwi lub umierali niedługo po narodzinach. W związku z tym, Antoni, jako jedyny syn, został oddany pod opiekę św. Antoniemu Padewskiemu, co skutkowało tym, że do siódmego roku życia, nosił brązowe ubranko.

Antoni ukończył prywatne gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie. W 1915 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wówczas profesor chemii, Leon Marchlewski, dostrzegł jego talent. W tym czasie, niestety, jego ojciec został aresztowany i wywieziony w głąb Rosji, co zmusiło matkę Antoniego do zajmowania się wszystkimi córkami samodzielnie.

W obliczu tej sytuacji, Antoni angażował się w działalność Komitetu Opiekuńczego, który pracował pod przewodnictwem biskupa Adama Sapiehy. Celem Komitetu była opieka nad ubogimi mieszkańcami Podhala, którzy cierpieli z powodu epidemii tyfusu. Władysław Sikorski, bliski przyjaciel rodziny Ostaszewskich, doradził Antoniemu, aby jako wojskowy zakończył studia medyczne. W 1918 roku zaciągnął się do Wojska Polskiego, pełniąc rolę lekarza batalionowego w 26. i 49. Pułku Piechoty, a jednocześnie pracując na oddziale zakaźnym w szpitalu św. Trójcy w Piotrkowie Trybunalskim.

Po zakończeniu służby w 1921 roku, Antoni powrócił do Krakowa, by dokończyć studia medyczne. W Krakowie, razem z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, zorganizowali Stację Kropla Mleka dla matek borykających się z niedoborami pokarmu. Przed ostatnim egzaminem dyplomowym w 1924 roku, Antoni został wezwany do objęcia stanowiska lekarza w dywizjonie samochodowym w Grodnie. Tam również pracował w Szpitalu Okręgowym na oddziale wewnętrznym i kontynuował działalność społeczną, organizując obozy przysposobienia wojskowego oraz harcerskie.

Kariera wojskowa i lekarska

W marcu 1926 roku, z powodu złego stanu zdrowia, Antoni Ostaszewski otrzymał dyplom doktora wszechnauk lekarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim i zrezygnował z dalszej służby wojskowej. Zdecydował się na osiedlenie w Górnym Śląsku, gdzie podjął pracę w ambulatorium przeznaczonym dla górników.

Pod koniec lat dwudziestych, Ministerstwo Spraw Wojskowych powierzyło mu funkcję lekarza pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie. W tym samym czasie obejmował stanowisko ordynatora oddziału noworodkowego w Szpitalu Wojewódzkim. Warto również zaznaczyć, że w tym okresie aktywnie angażował się w działalność Związku Ziem Zachodnich, gdzie współpracował z gen. Józefem Kustroniem.

Podczas służby w Cieszynie, w 1936 roku, Ostaszewski awansował na stopień majora. Dwa lata później, w 1937 roku, ukończył półroczny kurs dla Szefów Sanitarnych w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, kierowanej przez gen. Tadeusza Kutrzebę.

Kampania wrześniowa i działalność konspiracyjna

W okresie kampanii wrześniowej w 1939 roku, Antoni Ostaszewski pełnił funkcję szefa sanitarnego 21. Dywizji Piechoty Górskiej. 16 września 1939 roku opatrywał śmiertelnie rannego dowódcę tej dywizji, generała Józefa Kustronia, który tego samego dnia zmarł. Niestety, dywizja została rozbita, a Ostaszewski dostał się do niewoli niemieckiej.

W obozie, którego położenie było nieznane (był zlokalizowany gdzieś za Sanem), ze względu na pogarszający się stan zdrowia, uzyskał 20 października 1939 roku zwolnienie od władz niemieckich. Udało mu się odnaleźć żonę, Emilię Dubicką, a następnie postanowił wrócić do rodzinnego Piotrkowa Trybunalskiego. W tym mieście otworzył własny gabinet, równocześnie pracując w Polskim Czerwonym Krzyżu, Ubezpieczalni Społecznej oraz w Szpitalu św. Trójcy na oddziale zakaźnym.

W grudniu 1939 roku Ostaszewski nawiązał kontakt z organizacją podziemną – Związkiem Walki Zbrojnej. Został mianowany pierwszym komendantem tej organizacji w Piotrkowie Trybunalskim, jednak w marcu 1940 roku przekazał tę funkcję następcy, samemu obejmując stanowisko szefa sanitarnego obwodu piotrkowskiego. Organizował służbę sanitarną, działalność wywiadowczą, a także kolportaż prasy podziemnej, która była dostarczana z Warszawy. Warto podkreślić, że jego zasługi w ratowaniu żydowskich dzieci były ogromne.

Niestety, 2 listopada 1942 roku, mjr dr Antoni Ostaszewski wraz z żoną został aresztowany przez gestapo w Piotrkowie. W wyniku brutalnych przesłuchań, które przeszli, wszystkie jego palce zostały połamane, ale nie ujawnił on żadnych informacji o swoich towarzyszach. Oboje zostali przewiezieni do obozu na Majdanku. Z ustnych relacji prof. Romualda Sztaby, chirurga dziecięcego przebywającego w tym samym czasie w obozie, dowiadujemy się, że Antoni potrafił gromadzić wokół siebie młodych lekarzy, podnosząc ich morale i dodając otuchy w trudnych chwilach.

W 1943 roku przeszedł z Majdanka przez kolejne obozy, w tym Groß-Rosen i Sachsenhausen. W tych obozowych warunkach pracował jako drwal i cieśla, a także w kamieniołomach przy budowie dróg. Wieczorami, gdy inni więźniowie mogli odpoczywać, on poświęcał czas na udzielanie pomocy lekarskiej potrzebującym. W Sachsenhausen przez pewien czas pracował w ambulatorium obozowym, gdzie spotkał kolegę szkolnego z piotrkowskiego gimnazjum, gen. Stefana Grota-Roweckiego, który był regularnie doprowadzany do ambulatorium.

Po wojnie

W maju 1945 roku Antoni Ostaszewski zdołał wrócić do Piotrkowa Trybunalskiego, miejscowości, w której wcześniej znalazła się jego żona, Emilia.

Bezpośrednio po przyjeździe podjął zatrudnienie jako lekarz, co potwierdza jego zaangażowanie w niesienie pomocy innym w tych trudnych czasach.

Śmierć

W lipcu 1946 roku, w towarzystwie żony, mjr dr Antoni Ostaszewski udał się na długo oczekiwany urlop. Niestety, podczas podróży autobusem zdrętwiał i zasłabł. Brakowało osób zdolnych do udzielenia mu pomocy, co w połączeniu z jego wycieńczonym i wyniszczonym organizmem okazało się tragiczne. Niezdolny do przetrwania trudów podróży oraz traumatycznych przeżyć obozowych, zmarł na zawał mięśnia sercowego 6 lipca 1946 roku.

Jego ostatnie pożegnanie miało miejsce na Starym Cmentarzu przy ul. Cmentarnej w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie znalazł spoczynek. Świadkiem tego wzruszającego momentu było około 5 tysięcy ludzi, którzy towarzyszyli mu w tej smutnej godzinie. Antoni był uważany za człowieka, który niejednokrotnie przejawiał swoje – serdeczne i uczynne podejście do innych. Znany był z hojności wobec ubogich, chętnie przekazując im pieniądze na recepty, które dla nich przepisał.

Ordery i odznaczenia

Antoni Ostaszewski, wybitna postać historii, otrzymał szereg znaczących odznaczeń, które podkreślają jego zasługi w służbie dla ojczyzny. Poniżej przedstawione są jego najważniejsze nagrody:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
• Krzyż Walecznych (1921),
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937),
• Medal Niepodległości (16 marca 1937).

---

Oceń: Antoni Ostaszewski (1896–1946)

---