Henryk Rutkowski (historyk)

---

Życiorys

Henryk Rutkowski przyszedł na świat 28 marca 1929 roku w Piotrkowie Trybunalskim, jako syn Wincentego oraz Józefy z domu Góreckiej. Jego edukacją zajął się liceum im. Bolesława Chrobrego, które ukończył, a następnie w 1948 roku podjął studia z zakresu historii na Uniwersytecie Warszawskim. Od tego czasu stał się mieszkańcem Warszawy. Podczas okresu studiów pracował jako przewodnik w Muzeum Narodowym, a następnie został referendarzem w Ministerstwie Kultury i Sztuki, w sekcji odpowiadającej za ochrone zabytków.

Praca naukowa

Po zakończeniu studiów, które ukończył w 1953 roku, Henryk Rutkowski rozpoczął pracę w nowo powstałym Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Przez cały swój zawodowy okres, aż do 1996 roku, kiedy przeszedł na emeryturę, był związany z Zakładem Atlasu Historycznego. Od 1977 roku piastował stanowisko zastępcy kierownika, a od 1992 roku pełnił funkcję kierownika.

W ciągu swojej długotrwałej kariery naukowej, Rutkowski opublikował ponad 200 tekstów dotyczących różnych tematów, przy czym jego prace często koncentrowały się na geografii historycznej i miały charakter fundamentalny. Ponadto, jest autorem wielu map historycznych, w tym serii „Atlas historyczny Polski, Mapy szczegółowe XVI wieku”, które współtworzył i inicjował.

W rezultacie swoich badań, udało mu się ustalić miejsce pola elekcyjnego na Woli w Warszawie, co zostało upamiętnione obeliskiem w 1997 roku. Jego osiągnięcia zostały nagrodzone srebrną oraz złotą Odznaką za Zasługi dla Warszawy, przyznaną w 1966 i 1977 roku. Mimo imponującego dorobku naukowego, Henryk Rutkowski nie ubiegał się o formalne stopnie naukowe, a jednak cieszy się uznaniem jako autorytet w swojej dziedzinie.

Działalność społeczno-polityczna

Aktywność Henryka Rutkowskiego w stowarzyszeniach naukowych również jest godna uwagi. Od 1956 roku zasiada w Zarządzie Towarzystwa Miłośników Historii, a w latach 1971–2018 był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Za swoją działalność otrzymał w 1976 roku Złoty Krzyż Zasługi, a w roku 2000 uhonorowano go godnością członka honorowego PTH.

W czasie studiów (1948–1950) angażował się w działalność „Caritas Academica”, pełniąc funkcję sekretarza ostatniego zarządu tej organizacji. Po zakończeniu studiów, aż do 1980 roku, był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Następnie współdziałał z NSSZ „Solidarność” w latach 1980–1991, a w latach 1955–1970 troszczył się o zasiadanie w Stowarzyszeniu Historyków Sztuki i od 1979 roku w Klubie Inteligencji Katolickiej.

Odkąd w 1972 roku powstała Komisja Geografii Historycznej (obecnie w Polskim Towarzystwie Historycznym), Rutkowski jest jej członkiem. Czasami również nawiązuje współpracę z Towarzystwem Naukowym Sandomierskim. W 1989 roku brał udział w obradach Okrągłego Stołu, angażując się w prace nad stowarzyszeniami oraz samorządem terytorialnym. Jego zasługi w działaniach społecznych zostały docenione w 1992 roku, kiedy odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1991–1995 był członkiem Rady Placówek Naukowych PAN oraz z tytułu swojego ekspertize w kartografii staropolskiej, uczestniczył w działaniu Zespołu Historii Kartografii Instytutu Historii Nauki PAN.

Zainteresowania naukowe

Henryk Rutkowski, znany historyk, posiada specjalne zainteresowania w obszarze historii Polski, które obejmują okres od XII do XVIII wieku. W szczególności, jego prace skupiają się na dziejach miast, co stanowi ważny aspekt jego badań.

Dodatkowo, geografia historyczna ziem polskich jest kluczowym elementem jego badań, dzięki czemu może lepiej zrozumieć zmiany społeczne i gospodarcze, które miały miejsce w tym regionie w minionych wiekach.

Wybrane publikacje

Henryk Rutkowski, znany historyk, jest autorem i współautorem wielu publikacji, które znacząco przyczyniły się do badań nad historią Polski. Jego prace obejmują różnorodne tematy i obszary, od architektury po geografię historyczną, a każda z nich wnosi cenne informacje na temat przeszłości kraju.

• Sandomierz, Warszawa 1956 (współautor),
• Kazimierz Dolny. Krajobraz i architektura, Warszawa 1965,
• Mapy podstawowe i atlas historyczny, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 14, 1966,
• Piotrków Trybunalski w XVI i pierwszej połowie XVII wieku jako miejsce zjazdów szlacheckich, w: 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego, Piotrków 1967,
• Z dziejów Sandomierza w okresie odrodzenia, w: Studia sandomierskie, Warszawa 1967, s. 287-343,
• Początki tytułu księcia warszawskiego w XIV wieku, w: Warszawa średniowieczna, z. 2, Warszawa 1975,
• Geografia historyczna w pracach Stanisława Herbsta, w: Ziemia i ludzie dawnej Polski, Wrocław 1976, s. 197-209,
• Terytorium, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, Warszawa 1981,
• Panorama dziejów Polski, Warszawa 1983 (współautor),
• Gregoriańska reforma kalendarza, w: Kultura polska a kultura europejska, Warszawa 1987,
• Trybunał Koronny w Piotrkowie, w: Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, Łódź 1989,
• Pole elekcyjne na Woli, „Rocznik Warszawski”, t. XXI, 1990,
• Jakub Rodondo, budowniczy zamku Zygmunta III w Warszawie, w: Biedni i bogaci, Warszawa 1992,
• Zajęcie Kujaw przez Mieszka Starego, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. V, Warszawa 1992,
• Pomnik wypadku Kazimierza Wielkiego, „Roczniki Humanistyczne”, t. 34/2, 1986 (wyd. 1993),
• Wolna elekcja – zasady i praktyka wybierania królów polskich, w: Elekcje królów Polski w Warszawie na Woli 1575-1764, Warszawa 1997,
• Szlachectwo Piotra Skargi, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 42, 1998,
• Die Städte Grosspolens und Masowiens In der zweiten Hälfte des 17. Jahrhunderts, w: Polen und Oesterreich im 17. Jahrhundert, Wien 1999, 109-132,
• Znaczenie wybranych map z XIX wieku dla badań dawnej Polski, w: Kartografia Królestwa Polskiego 1815-1915, Warszawa 2000,
• O mistyfikacji ciechanowskiej raz jeszcze, „Studia Źródłoznawcze”, t. XXXIX, 2001,
• Okres Stanisława Augusta w badaniach Karola Buczka nad kartografią dawnej Rzeczypospolitej, w: Karol Buczek (1902-1983), Kraków 2004, s. 57-103,
• Puszcza Kampinoska w latach 1526-1793, w: Dzieje Puszczy Kampinoskiej i okolic, Izabelin 2005, s. 225-261, 284-287, 290,
• Początki Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie (1906-1914), „Przegląd Historyczny”, t. XCVIII, 2007,
• Polska na wybranych mapach z pierwszej połowy XVI wieku, w: Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie, Szczecin 2008, s. 221-234,
• Atlas historyczny Polski, w: Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Sto lat działalności, Warszawa 2009, s. 115-121,
• Projekt budowy części Zamku Królewskiego w Warszawie z około 1600 r., „Studia Źródłoznawcze”, t. 52, 2014, s. 161-169,
• Podziały polityczne Mazowsza w pierwszej połowie XIV wieku, w: Początki Warszawy. Spojrzenie po 700 latach, red. H. Rutkowski, Warszawa 2015, s. 19-32,
• Fundamenta historiae. Pisma wybrane, oprac. Michał Zbieranowski, Marek Słoń, Warszawa 2014, Instytut Historii PAN – Polskie Towarzystwo Historyczne – Towarzystwo Miłośników Historii.

W serii Atlas historyczny Polski, Mapy szczegółowe XVI wieku, Henryk Rutkowski był współautorem oraz redaktorem:

• Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1973,
• Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, Warszawa 1993,
• Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 1998,
• Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 2008,
• Historical Atlas of Poland in the 2nd Half of the 16th Century. Voivodeships of Cracow, Sandomierz, Lublin, Sieradz, Łęczyca, Rawa, Płock, and Mazovia, ed. M. Słoń, Frankfurt am Main 2014, (współautorstwo, mapy nr 1, 2, 3, 6, 14, 16, 20 oraz s. 37–45, 62–69, 124–137, 176–181, 285–302, 358–377, 623–635, 643–656, 661, 841–844, 848–857, 901–905).

---

Oceń: Henryk Rutkowski (historyk)

---