Jan Jerzy Karpiński

---

Życiorys

Jan Jerzy Karpiński przyszedł na świat w rodzinie Józefa oraz Julianny, z domu Łebek. Jego drugie imię, Jerzy, przyjął jako swój literacki pseudonim, który towarzyszył mu przez całe życie. Miał pięciu braci, z których jednym był lotnik i pisarz Stanisław Karpiński.

W pierwszych siedmiu klasach gimnazjalnych uczęszczał w Piotrkowie Trybunalskim, a ósmą klasę ukończył w gimnazjum w Kałudze, która obecnie leży na terytorium Rosji. To tam zdobijając wykształcenie, złożył również egzamin maturalny. Następnie, w 1915 roku, zdecydował się na naukę w Instytucie Leśnym w Petersburgu, gdzie nawiązał więzi z Anną Domaszewicz, która później została jego żoną. W 1918 roku Jan Jerzy Karpiński ukończył swoje studia, zdobywając dyplom.

Rok 1919 przyniósł mu zatrudnienie w administracji Lasów Państwowych. Szybko awansował do rangi leśniczego, a później nadleśniczego. Równocześnie pełnił rolę zastępcy kierownika oraz nauczyciela w Szkole dla Leśniczych w Zagórzu. W kolejnych latach na świat przyszły jego córki: Teresa w 1922 roku oraz Zofia w 1924 roku. W 1928 roku Jan Jerzy objął stanowisko kierownika nadleśnictwa Rezerwat, a jego działania przyczyniły się do utworzenia Białowieskiego Parku Narodowego.

W latach 1928–1939 z sukcesem zorganizował w Białowieży bibliotekę naukową oraz laboratoria związane z Parkiem Narodowym, m.in. dla hodowli chronionych zwierząt oraz łowiectwa. Ponadto założył Muzeum Przyrodniczo-Leśne. Od 1929 roku kierował również Szkołą dla Leśniczych w Białowieży. Jego praca doktorska, nosząca tytuł „Fauna korników Puszczy Białowieskiej na tle występujących w Puszczy drzewostanów,” została opublikowana w 1933 roku. W 1935 roku zyskał tytuł Honorowego Obywatela gminy Białowieża.

Podczas II wojny światowej przebywał na Litwie. Po wojnie w październiku 1944 roku wrócił do Polski, obejmując stanowisko dyrektora Parku Narodowego oraz kierownika filii Instytutu Leśnictwa w Białowieży. Od 1952 roku Jan Jerzy Karpiński pracował w Warszawie jako samodzielny pracownik naukowy w Instytucie Badawczym Leśnictwa. W 1955 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a cztery lata później profesora zwyczajnego. W 1961 roku jako pierwszy na świecie wyhodował owocniki borowika w warunkach laboratoryjnych.

Karpiński był członkiem Komitetu Nauk Leśnych Polskiej Akademii Nauk, Rady Naukowo-Technicznej przy Ministrze Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Pomimo tego, że był osobą wybitną, nigdy nie wstąpił do żadnej partii politycznej.

Jan Jerzy Karpiński zmarł 17 listopada 1965 roku w Warszawie. Spoczął na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 60-5-27).

Ordery i odznaczenia

Jan Jerzy Karpiński był odznaczany wieloma prestiżowymi nagrodami za swoje wybitne zasługi. W ciągu swojego życia odebrał szereg odznaczeń, które potwierdzają jego wkład w rozwój Polski i jej kultury.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1960),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1956),
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1936, 8 maja 1946),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955).

Twórczość

Jan Jerzy Karpiński to postać niezwykle płodna w dziedzinie naukowej, będący autorem ponad 170 prac badawczych, z których większość poświęcona jest entomologii. Wszechstronność jego zainteresowań i wiedzy znalazła odzwierciedlenie w licznych publikacjach w różnorodnych czasopismach, takich jak „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, „Echa Leśne”, „Hasło Ogrodniczo-Rolnicze”, „Kalendarz Leśny”, „Kosmos”, „Las Polski”, „Polskie Pismo Entomologiczne”, „Niwa Leśna”, „Orka”, „Pszczelarstwo”, „Rocznik Ochrony Przyrody”, „Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych”, „Sylwan” oraz „Życie Warszawy”.

Oprócz artykułów naukowych, autor stworzył także szereg książek poświęconych przyrodzie, w tym opowiadań skierowanych do dzieci i młodzieży, co świadczy o jego chęci popularyzacji wiedzy przyrodniczej.

Karpiński był także wielkim miłośnikiem fotografii, a jego pasja owocowała w postaci ilustracji do książek, które wzbogacał zarówno swoimi pracami fotograficznymi, jak i rysunkami. Taki sposób przedstawiania treści sprawiał, że jego publikacje były nie tylko merytoryczne, lecz również wizualnie atrakcyjne.

Wśród licznych dzieł, które stworzył, warto wymienić:

• Białowieża (1947),
• Korniki ziem Polski (współautor – Konstanty Strawiński) (1948),
• Materiały do bioekologii Puszczy Białowieskiej (1949),
• Puszcza Białowieska (1953),
• Puszcza opowiada (1953),
• Nowa teoria rozwoju owadów (1954),
• O naszych zwierzętach chronionych (1954),
• Nietoperze (1955),
• W prastarej Puszczy (1955),
• Wycieczka do Puszczy (1955),
• Dwa przełomy (współautor – Tadeusz Szczęsny) (1957),
• Dzieci słońca i dzieci mroku (1957),
• W Pieninach (1957),
• Do Łysogór! (1959),
• Jeż i s-ka (1959),
• W krainie dziwów Jean Henri Fabre’a (1959),
• Taaakie dziwy (1960),
• Białowieski Park Narodowy (1961),
• Malowane liście (1961),
• W Dolinie Orlich Gniazd (1962),
• Puszcza Białowieska (1965),
• Z puszcz i lasów (1965).

Z wielką pasją i oddaniem przedstawiał piękno świata przyrody, a jego dorobek literacki stanowi ważny wkład w polską naukę i kulturę.

Upamiętnienie

W roku 2011 upamiętniono Jana Jerzego Karpińskiego, nadając jego imię dębowi, który rośnie w oddziale 370 Puszczy Białowieskiej. Dąb ten nosi nazwę „Dąb Prof. Karpińskiego”.

---

Oceń: Jan Jerzy Karpiński

---